Salvador Dalí was katholiek van geboorte, maar hij nam zijn geloof een stuk serieuzer vanaf de Tweede Wereldoorlog. Hoewel hij hierna nog veertig jaar kunst maakte, wordt deze periode door kunsthistorici wat weggemoffeld. Zijn Corpus Hypercubus uit 1954 is het hoogtepunt uit deze periode. Hij vindt de crucifix hier opnieuw uit.

Christus zweeft in een vrijwel abstracte ruimte. Hij heft zijn hoofd weg, zodat we hem niet in de ogen kunnen kijken. Is zijn gezicht te heilig is voor onze blik? Zouden wij eronder bezwijken? Hij heeft ook geen wond in zijn zij, geen doornenkroon op, geen spijkers door handen of voeten. Hij is onbeschadigd, onkwetsbaar. Alsof hij al is opgestaan.

Het meest opmerkelijke is natuurlijk het kruis. De titel Corpus Hypercubus verbergt de clou. Een hyperkubus is een vierdimensionale kubus. In het schilderij zie je zo’n vorm ‘uitgeklapt’. Dat moet ik uitleggen. Iedereen heeft als kind wel eens een kubus gevouwen van papier. Dan moet je een stuk papier in deze vorm knippen:

Deze platte tweedimensionele kruisvorm kun je ‘dichtklappen’ tot een ruimtelijke driedimensionale vorm. Die truc kun je ook uithalen met een hyperkubus, een vierdimensionale kubus. Althans, dat dichtklappen kan niet in onze werkelijkheid, want wij kennen hier maar drie ruimtelijke dimensies (hoogte, breedte en diepte), maar de nog uitgeklapte vorm bestaat hier wel:

Dit stadium zie je terug in Dalí’s schilderij. Iets dat in onze werkelijkheid slechts een symbool van lijden is (een kruis) kan in een andere werkelijkheid worden ‘dichtgeklapt’ tot een symbool van volmaaktheid (een kubus).

Dalí drukt dus de dubbelzinnigheid van Christus’ kruisiging uit. Dat hoor je al terug in hoe Johannes dit drama ‘verheffing’ noemt (vaak vertaald als ‘verheerlijking’). Dat is letterlijk iemand op het kruis heffen, maar ook figuurlijk iemand prijzen. De kruisiging heet in de Bijbel zelfs een kroning.

Wellicht dat Dalí daarom Christus reeds zonder wonden afbeeldt. Alsof we al een stadium verder zijn. Alsof tijd hier niet bestaat. Alsof we vanuit een hogere werkelijkheid hiernaar kijken, met veel meer dimensies dan de onze, waar onze pijn kan worden ‘omgevouwen’ tot volmaaktheid.