Mijn vader las vroeger na de maaltijd altijd voor uit de Bijbel en ik herinner me dat hij op een dag begon aan een geslachtsregister en dat mijn moeder hem onderbrak met: is er niet iets leukers…? Nou ja, dat was er wel, en wij kinderen hadden inderdaad weer wat aandacht…

De stambomen zijn natuurlijk de saaiste passages in de Bijbel en ik denk zelfs de minst gelezen bladzijdes, relatief gezien, op aarde. Ze zijn net zo saai als… een oorlogskerkhof. Al die witte kruizen, rijen rijen rijen lang, je kent niemand, je kent geen enkel verhaal… Ik vermoed dat oorlogskerkhoven ook wel bij de minst bezochte stukjes land op aarde horen.

En tegelijk, interessant genoeg, ook de best onderhouden stukjes land op aarde. Ik ben er een keer geweest, in Frankrijk, en wat dan ontroert is natuurlijk dat je weet dat er achter elk kruisje een heel leven schuilgaat, met lachen, huilen, slapen, vrijen, eten, alles, en dat is allemaal weg. Maar wat me het meest ontroerde was de grasmaaier. In de hoek was iemand bezig het gras te maaien en het was perfect onderhouden – terwijl, het waren slachtoffers van D-Day, dat is 73 jaar geleden.

Ik vond dat zo respectvol. Daar lag iemand van wie men zelfs de naam niet meer wist, zozeer was zijn lichaam kapotgeschoten, niemand die hem kende leeft waarschijnlijk meer, niemand heeft misschien al in vijftig jaar meer aan hem gedacht – maar zijn graf werd 73 jaar later nog perfect schoongemaakt.

Dat al die stambomen in de Bijbel telkens weer worden herdrukt, al die eeuwen, is zoiets als het maaien van het gras van een oorlogskerkhof. Je zegt ermee zoiets als: die levens deden ertoe. Al die namen, bijna van niemand weet je het verhaal, ze waren nodig. Zonder hen had de wereld er anders uit gezien.

Dat geldt voor iedereen. Haal een enkel leven ergens uit de geschiedenis en speel de band weer af – het heden ziet er anders uit, misschien wel totaal anders. De wetenschap kent de chaostheorie, die populair gezegd stelt dat als een vlinder in het Amazone gebied met zijn vleugel slaat, dat een storm in Florida kan veroorzaken. Zo bepalend kunnen inderdaad de kleinste dingen zijn, laat staan een heel mensenleven.

De Eerste Wereldoorlog bijvoorbeeld, met tientallen miljoenen doden, is begonnen omdat, nou ja, een van de terroristen een broodje wilde eten. Hun eerste aanslag was mislukt, Franz Ferdinand ging per ongeluk, ook weer om iets heel kleins, een andere route – net langs de broodjeszaak waar die terrorist stond, die schrikt, laat zijn broodje achter, rent naar buiten, en begint in feite de Eerste Wereldoorlog.

Hoe je je partner ontmoet, of niet ontmoet, hangt samen met duizenden, miljoenen, kleine keuzes, van jou, van talloze anderen. Zonder hen had jou leven er anders uit gezien, had de wereld er anders uitgezien.

Alles wordt anders zonder jou. Dat zegt eigenlijk de chaostheorie. Dat is ook wat oorlogskerkhoven willen vertellen. En ik denk ook de stambomen in de Bijbel. Alles wordt anders zonder jou. Er is een veelgeciteerde Joodse uitdrukking die gaat: als je een mens doodt, dood je de hele wereld. En dat klopt. De wereld die er was geweest mét die persoon, die wereld die er had moeten zijn, die verdwijnt en krijg je nooit meer terug.

Soms horen we in de Bijbel wel even het verhaal achter een naam. Het boekje Ruth bijvoorbeeld. Zomaar een naam in een eindeloze lijst, maar die krijgt opeens een heel eigen boekje. We zoomen in. Ze blijkt een vluchteling, een economische vluchteling, die een Joodse man verleidt – ze gaat brutaalweg bij hem in bed liggen – en zo uiteindelijk de opa van koning David baart, de grootste koning van Israël. Zonder haar was hij er niet geweest. Zonder haar was een ver achterkleinkind van die David er ook niet geweest – Jezus. Zonder haar, en haar onbeduidende, kleine, dertien-in-een-dozijn geschiedenis, had de wereld er totáál anders uit gezien.

Ruth zegt: jij bent mij. Jij bent Ruth. Jij doet ertoe. Jij bent nodig. We kunnen niet zonder jou.