In mijn jongste boek Het vergeten evangelie werk ik een versie van de Christus Victor-benadering uit. Hieronder de vragen die ik het meest hoor. Andere vragen? Mail ze!

Wat is de Christus Victor-benadering?

Christus Victor is latijn voor: Christus Overwinnaar. Het is de naam van een groep modellen (met tientallen varianten) in de christelijke theologie met als centrale idee dat Jezus het kwaad heeft overwonnen. Deze Christus Victor-benadering kent drie kerngedachten:

1. Het leven valt adequaat te beschrijven in termen van een (moreel of spiritueel) conflict: als een complex van krachtenbewegingen die ruwweg gezien met de liefdevolle God meebewegen of juist Gods liefdevolle bedoelingen tegenwerken. 
2. In al deze kleine en grote coalities en conflicten leverde Jezus het beslissende gevecht. In de ultieme confrontatie won hij. De God die volkomen liefde is, bewees zich zo sterker dan alle andere krachten op aarde en stichtte hier zijn koninkrijk.
3. Daarmee werd een heel nieuwe wereld ontsloten. Mensen hebben een blik in de hemel kunnen werpen. We kunnen ons daardoor laten voeden en uitzien naar een wereldomvattende doorbraak van deze liefdevolle God in onze geschiedenis: Christus’ wederkomst.

Dit klinkt wel heel nieuwerwets… Waar blijft de klassieke interpretatie van Jezus’ kruisiging?

Het is juist ouderwets. De Christus Victor-benadering was in de eerste duizend jaar van het christelijke denken de vanzelfsprekende aanname. Er is in de klassieke belijdenisgeschriften (zoals die van Nicea) dan ook geen uitleg over Jezus’ kruisiging en opstanding opgenomen omdat daar geen wezenlijke discussie over was.

De meeste orthodoxe christenen in Nederland geloven tegenwoordig in een ander model, dat vaak ‘verzoening door voldoening’ heet – zie hieronder uitvoeriger – dat echter pas in de 11de eeuw door Anselmus van Canterbury is ontwikkeld.

Als je tegenwoordig aan een christen in Nederland vraagt waarom Jezus is gekomen, is het antwoord vaak iets in de trant van: om te betalen voor mijn zonden. In veel andere culturen en andere tijden is het antwoord zoiets als: om het kwaad te overwinnen. Dat is een andere benadering, hoewel het niet op voorhand duidelijk is of beide elkaar uitsluiten.

Hoe heeft Jezus het kwaad overwonnen?

Door in alle omstandigheden en onder hoogste druk God trouw te blijven. Alles werd geprobeerd om de liefde uit hem te slaan, letterlijk, maar hij bleef liefdevol. En toen ze uiteindelijk toch het leven uit hem sloegen, stond hij op uit de dood. Als eerste homo sapiens in de geschiedenis werd hij een plek waar het kwaad zich op stukbeet en geen vat op kreeg.

Om die reden is de kruisiging als de ultieme overwinning van Jezus. Hij was daar tot het uiterste God gehoorzaam en zo werd God in hem koning. De kruisiging van Jezus werd de kroning van God. 

Jezus bewees zich bij zijn kruisiging en opstanding een ‘eenpersoonsparadijs’. En dan is er ook een ‘meerpersoonsparadijs’ mogelijk. Hij ontsloot een volstrekt nieuwe mogelijkheid: dat de hemel zich aan de aarde verbindt en zich ermee vermengt. Als dat één keer kan bij hem, dan ook vaker. Die nu ontketende mogelijkheid zal uiteindelijk, aan het einde van de tijd, ook daadwerkelijk universeel gerealiseerd worden.

Waarom is de kruisiging ‘nodig’? Gaat het niet eigenlijk om Jezus’ opstanding en is de kruisiging hooguit de weg daarnaartoe?

Om ‘uit’ de dood te ontsnappen, moet je inderdaad eerst ‘in’ de dood zijn. Maar de kruisiging heeft ook een eigen reddende betekenis. In Johannes 12 betrekt Jezus zelf het letterlijke ‘verheffen’ van het kruishout direct op het figuurlijke ‘verheffen’ tot majesteit.

Het helpt daarbij om onderscheid te maken tussen ‘zonde’ en ‘dood’. Dood staat dan voor alle soorten kwaad die ons lichaam treffen en het leven uit ons wegnemen, zoals ziekte, pijn en vergankelijkheid. Zonde slaat dan op alle soorten kwaad waarbij mensen deze ‘dood’ bevorderen of veroorzaken, dus als ze ervoor kiezen om leven ergens weg te nemen. Je kunt vergelijkbaar ook ‘lichamelijk’ (of fysiek) en ‘geestelijk’ (of sociaal) kwaad onderscheiden.

Het gevecht dat Jezus ultiem leverde aan het kruis (en in mindere mate tijdens zijn hele leven, bijvoorbeeld in de vele ontmoetingen en discussies) was die met de zonde. De kwade machten daagden hem tot het uiterste uit God ontrouw te worden. Maar Jezus vergaf zelfs zijn beulen. Hij bleef onder de grootste druk de zoon van de liefdevolle God, zijn ultieme beeld. God was koning geworden in zijn geest.

Het gevecht dat Jezus in zijn dood leverde (en in mindere mate tijdens zijn hele leven, bijvoorbeeld tijdens zijn exorcismen en genezingen) was met de dood: de lichamelijke manifestaties van het kwaad. Op de derde dag bleek hij echter sterker dan deze vergankelijkheid. God was koning geworden in zijn lichaam.

Maar waarom moest het zo gruwelijk? Kon het niet wat minder bloederig?

In de Christus Victor-benadering wil God de kruisiging niet en Jezus evenmin. Zoiets gruwelijks kan nooit de bedoeling zijn van een liefdevolle God. Toch kan het de ongewilde consequentie zijn van een liefdevolle houding. Dat is martelaarschap: je blijft trouw aan je goede principes en verloochent die niet, maar kwaadwillende mensen straffen je daarvoor.

Dat lijkt wel wat op een zware sportwedstrijd. Als je, zeg, wereldkampioen voetbal wilt worden, heeft het weinig zin om FC Vriezenveen of de Glazendaalse Boys uit te dagen. Dat zou, als je goed getraind ben, een risicoloos gevecht zijn en je zou geen wereldkampioen worden door die confrontatie.

Om wereldkampioen te worden, moet je de regerend wereldkampioen uitdagen: de sterkste, taaiste vertegenwoordigers. Alleen als je díe overwint, heb je recht op de titel. Maar dan weet je tegelijk ook dat het een zwaar gevecht zal worden: het zwaarste van je leven, met alle risico’s vandien.

Toen Jezus de ‘regerend wereldkampioen’ uitdaagde, ervoer hij al snel dat het geen pijnloze confrontatie zou worden. Al in de verzoeking in de woestijn weet hij dat het op zijn eigen dood kan uitlopen. Dat is het offer dat hij moet leveren voor het stichten van Gods rijk op aarde.

Termen als ‘strijd’ en ‘conflict’ klinken gewelddadig. Dat past toch niet bij God? Hoe kon Jezus liefdevol een gevecht leveren?

Jezus voerde inderdaad een geweldloze strijd met mensen en instanties die zelf wel geweld gebruikten. Het belangrijkste wat hij deed was zelf trouw blijven aan God, aan zijn principes, aan de liefde. Hij liet zich ‘vullen’ met God. God ‘regeerde’ in hem. Zo was hij Gods koninkrijk.

Daarbij gebruikte hij verschillende ‘technieken’, die nog steeds bruikbaar zijn voor wie (in zijn heilige Geest) op een liefdevolle manier confrontaties wil aangaan om mee te bewegen met Gods rijk. In mijn Het vergeten evangelie noem ik er zeven, zoals ontmaskeren: het aanwijzen van de diepste, verborgen motieven, waardoor de schijn breekt en de invloed vervliegt.

Waarom moest het kwaad eigenlijk worden overwonnen? Kan God niet meteen het leven mooi maken? Waarom via zo’n omweg, na een specifieke, persoonlijke overwinning van Jezus?

Dát het kwaad overwonnen moet worden, ervaart iedereen: ieder mens maakt vormen van kwaad mee die hij of zij zelf niet voldoende kan bestrijden. Waarom dit voortduurt – ondanks Jezus’ overwinning – behoort tot de moeilijkste vragen van de christelijke theologie.

Een manier om het te begrijpen is via Jezus’ gelijkenis van het mosterdzaadje. God gaat momenteel voorzichtig met het kwaad om, ‘als een mosterdzaadje’. Hij verandert niet bombastisch de hele wereld tegelijk in een paradijs, maar plant ‘zaadjes’, die ‘ondergronds’ hun werk doen en zich langzaam verspreiden.

Waarom zo? De christelijke traditie verklaart dat uit de menselijke vrijheid en Gods geweldloze karakter, die we bij Jezus hebben leren kennen. God wil ons niet overweldigen, maar ons de ruimte geven onze eigen weg te zoeken. Hij wil ons niet aan onszelf overgeleverd laten en ons juist zachtjes in een goede richting duwen.

De christelijke traditie typeert het leven daarom vaak als een test. De uitdaging die iedereen ontmoet, is in zijn of haar eigen unieke situatie God trouw te blijven. Jezus heeft deze test voor het eerst en als enige volkomen voltooid: dat was de doorbraak die hij leverde. Sindsdien is dat een mogelijkheid en wordt deze bij zijn wederkomst werkelijkheid.

Hoe kun je zeggen dat het kwaad is overwonnen, als je het nog overal ziet? 

Het kwaad is ‘in principe’ overwonnen. De meest taaie vormen van kwaad bleken namelijk niet op te kunnen tegen Jezus’ liefde en levenslust. Dat is een nieuwe fase in de geschiedenis. Daarmee kunnen vanaf nu ook alle andere vormen van kwaad verliezen, totdat uiteindelijk ‘de facto’ alle kwaad de wereld uit is. 

Bijvoorbeeld… Op 14 mei 1796 deed Edward Jenner de eerste geslaagde test met zijn pokkenvaccin. Een boerenjongen werd immuun. Op 11 september 1978, bijna twee eeuwen later, overleed fotografe Janet Parker, de laatste patiënt met pokken, en sindsdien zijn er geen gevallen meer gemeld. 

Die eerste immune boerenjongen: toen was de pokken ‘in principe’ overwonnen. Dat is te vergelijken met Jezus’ sterven en opstanding. Die laatste overleden patiënt: toen was de pokken ‘de facto’ overwonnen. Dat is te vergelijken met Jezus’ wederkomst. 

Hoe kan het overwinnen van specifieke vormen van kwaad, wat Jezus deed, nu ooit ‘het’ kwaad doen verliezen?

Je overwint vormen van kwaad als je een situatie zodanig verandert dat deze goed wordt. Of, als deze al goed is maar wordt bedreigd, je deze situatie beschermt en deze goed blijft. 

‘Het’ kwaad overwinnen vergt veel meer. Dat is de stap van een enkele situatie naar een bijna oneindige hoeveelheid situaties. Die stap kun je alleen maken via representatie. Iets kleins staat voor iets groots. Pars pro toto. 

‘De’ pokken overwin je bijvoorbeeld door een specifieke vorm van pokken te overwinnen die voldoende representatief is voor alle vormen van pokken. In die zin kun je zeggen dat op 14 mei 1796, toen voor het eerst iemand met een vaccin immuun voor deze ziekte werd, ‘de’ pokken werd overwonnen. Hoewel het nog tot 11 september 1978 zou duren voor de laatste patiënt overleed. 

In diezelfde zin kun je ook zeggen dat je ‘de’ Duitsers hebt overwonnen, als je alleen maar een bepaald leger hebt weten te bedwingen. Maar dat leger representeerde die hele natie en daarmee is die natie op de knieën. 

De Bijbel vertelt over een confrontatie tussen de hoogste vertegenwoordiger van God (‘een’ mens die staat voor ‘de’ mens) tegenover de vertegenwoordigers van het Romeinse rijk (‘een’ kwaad dat staat voor ‘het’ kwaad). Het was ‘een’ conflict dat stond voor ‘het’ conflict. En toen Jezus won, overwon hij dus ‘het’ kwaad voor ‘de’ mens.

Maar hoe werkt die representatie dan precies? Hoe vertegenwoordigde Jezus dan ‘de’ mens en de vormen van kwaad die hij overwon ‘het’ kwaad? 

Er zijn in dit verband drie vormen van vertegenwoordiging relevant:

1. Soortelijke vertegenwoordiging: degene behoort tot dezelfde soort als de rest.
2. Optimale vertegenwoordiging: degene is de beste van de rest.
3. Symbolische vertegenwoordiging: degene is aangesteld tot representant van de rest. 

Deze drie kunnen los, maar ook gecombineerd plaatsvinden, zoals in de beroemdste schaakwedstrijd in 1972 tussen Boris Spassky en Bobby Fischer. Waarom werd die specifieke ontmoeting uiteindelijk gezien als een overwinning van ‘het’ Westen op ‘het’ communisme?

1. Omdat beide vertegenwoordigers voldoende leken op de werelden die zij vertegenwoordigden; een Chinees en een Marsmannetje zouden déze wedstrijd niet kunnen voeren.
2. Maar de vertegenwoordigers boden ook een maximum aan bepaalde kwaliteiten; twee amateurs hadden deze strijd niet kunnen leveren.
3. De wedstrijd was bovendien door bevoegde instanties aangewezen als beslissend; een partijtje in de achtertuin van een van beide heren was niet afdoende.

Zo is het ook bij Jezus:

1. Hij moest echt mens zijn om de eerste mens te zijn die God volkomen gehoorzaam was en zo de menselijke geschiedenis een doorbraak te bieden.
2. Tegelijk moest hij een zeer uitzonderlijk mens zijn – Gods zoon zelve – om in het zwaarste gevecht ook echt te kunnen winnen.
3. En de strijd moest bovendien door God zelf zijn aangewezen als het moment waar de beslissing zou vallen. 

Maar Jezus heeft toch niet al het kwaad geleden dat wij lijden en dus ook niet al dat kwaad voor ons overwonnen?

Zie punt 3 meteen hierboven. God heeft de confrontatie van Jezus aangewezen als de beslissende strijd, door hem te erkennen als zijn Zoon en de Messias.

Het is daarom niet nodig dat Jezus alle vormen van kwaad die mensen treffen heeft ontmoet en overwonnen. Hij heeft bijvoorbeeld veel nare ervaringen die specifiek gehandicapten, vrouwen, zwarten, bejaarden enzovoorts treffen niet persoonlijk aan den lijve ondervonden. 

Hij moest wel het zwaarste en taaiste kwaad overwinnen om voor een werkelijke doorbraak te zorgen, maar ook niet alle varianten daarvan. Jezus hoefde bijvoorbeeld niet óók te sterven op een elektrische stoel of aan een galg. God heeft de ene unieke strijd die Jezus leverde als de beslissende confrontatie aangewezen, en toen hij die won – door in alle omstandigheden het summum van liefde en leven te blijven – was dat de doorbraak voor alle leden van de homo sapiens.

Hoe kan het dat het kwaad ‘erin trapte’? Waarom is het kwaad deze confrontatie aangegaan, als je toch niet van God kunt winnen?

Een beeld dat oude christelijke denkers wel gebruiken, is dat van een muizenval of een vishaakje, waarbij Jezus het aas is: het kwaad hapt toe, Jezus geeft zijn leven, maar het kwaad bijt zich stuk en verliest. 

Een beeld dat hiermee samenhangt, is dat toen Jezus het dodenrijk in daalde, de Dood dacht te hebben gewonnen, maar toen Jezus eenmaal binnen was, straalde hij zo schitterend dat de Dood van binnenuit vernietigd werd. Een andere uitwerking vertelt dat hij toen de doden meenam het dodenrijk uit, juist dus door het zelf eerst binnen te dringen via zijn eigen dood. 

Deze beelden drukken telkens een vergelijkbare gedachtegang uit: dat Jezus, juist door te sterven, overwon. Jezus moest met het ergste kwaad geconfronteerd worden om daartegen stand te houden en zich daadwerkelijk te bewijzen als het allersterkst.

Waarom het kwaad ‘erin trapte’? Misschien omdat het kwaad niet anders kan dan toehappen als het iets kwetsbaar ontmoet?

Is de Christus Victor-benadering te combineren met andere ‘verzoeningsmodellen’?

Een ‘verzoeningsmodel’ is een theologenwoord voor een theorie over de betekenis van Jezus’ kruisiging. Daarvan zijn er honderden, die weer zijn te groeperen in drie, vier hoofdgroepen, waarvan de Christus Victor-benadering er een is: de oudste die in de vroege kerk het meest werd aangehangen. 

De Christus Victor-benadering onderscheidt zich door te benadrukken welk effect Christus’ kruisiging op het kwaad heeft. Deze is goed met diverse andere modellen te combineren. Zo zijn er de zogeheten ‘subjectieve’ verzoeningsmodellen, die benadrukken welk effect de kruisiging op mensen heeft. Ook de liefdevolle, geweldloze overwinning van Jezus doet natuurlijk iets met wie daarvoor openstaat.

De Christus Victor-benadering is ook te combineren met de verzoeningsmodellen (zoals ‘verzoening door voldoening’) die benadrukken welk effect de kruisiging op God heeft. De meeste denkers in de Christus Victor-traditie gaan er weliswaar van uit dat God zelf niet hoeft te veranderen, maar in zijn relatie met mensen brengt de kruisiging een fundamentele verandering teweeg, bijvoorbeeld door Gods vergevingsgezinde intenties te bewijzen en mensen ontvankelijker te maken voor Gods vergeving.

Hier lees je een complete blog over deze vraag.

Maar is Jezus’ sterven dan geen offer dat plaatsvervangend onze schuld betaalt?

In de Christus Victor-benadering is Jezus’ sterven wel degelijk een plaatsvervangend offer, dat zorgt voor de verzoening tussen God en mensen. Alleen niet in de specifieke zin, dat Jezus de schuld of straf voldoet die wij bij God hebben openstaan zodat hij ons dan pas kan vergeven.

Wel in deze zin: Christus is een offer omdat hij zijn leven heeft opgeofferd en zich volledig heeft toegewijd aan God. Dát is de betekenis van offers in het Oude Testament: niet om Gods vergeving te ‘regelen’, maar om uit te drukken hoe zeer je die vergeving nodig hebt en hoe veel je daarvoor over hebt.

Christus werkt bovendien plaatsvervangend, omdat hij de taak die aan ons was – namelijk beeld van God zijn, God volledig trouw blijven – anders dan wij wél volbracht, en wij daar desondanks toch de vruchten van plukken, namelijk de opening tot volledig contact met God.

Hoe katalyseert Christus’ offer in de Christus Victor-benadering dan de verzoening tussen God en mens?

Christus’ dood en opstanding maakt God zelf niet vergevingsgezinder: God is wezenlijk gulle, overvloedige, gastvrije liefde, daar kan niets bij of af. God is de definitie van vergevingsgezindheid, het wezen ervan. De hele Bijbel door vergeeft hij, ook zonder offers of ‘bloed’. Er hoeft niets bij hem voldaan te worden.

Maar vergeving moet ook ontvangen worden, wil er verzoening tussen beide partijen plaatsvinden. God heeft de kruisiging niet nodig voor zijn verzoening, wij wel. En in die specifieke zin God ook, namelijk dat hij zijn vergeving niet ‘kwijt’ kan, als wij die weigeren te ontvangen.

De kruisiging en opstanding helpen bij het verzoeningsproces tussen God en mens op diverse manieren, waaronder deze:

1. God toont – als Jezus zijn beulen vergeeft – wie hij wezenlijk is, hoe gastvrij hij jegens ons is, zijn aanbod in ons verzoeningsproces.
2. Op die manier maakt hij ons ook ‘week’, vermurwt hij ons om ook ons hart open te stellen voor God.
3. Jezus overwint alle vormen van kwaad, die werken als belemmeringen in het contact tussen God en mens. Hij ís de ‘samensmelting’ tussen aarde en hemel. In hem zijn ze verzoent: at-one-ment, eenwording.

De kruisiging maakt God dus niet zelf vergevingsgezinder, maar toont hoe vergevingsgezind hij wezenlijk is en zorgt er daarmee voor dat God zijn vergeving ‘kwijt’ kan bij ons, en ontsluit en helpt in die zin het verzoeningsproces tussen ons.

Maar kun je dan nog wel zeggen dat Jezus ‘voor onze zonden is gestorven’, zoals er toch letterlijk in de Bijbel staat?

Jazeker. Er staat daar letterlijk dat Jezus hupèr onze zonden is gestorven: ter wille van, ten bate van, ten behoeve van. Zijn dood heeft een of andere positieve bijdrage voor onze zonden.

Dat is inderdaad op allerlei manieren zo. Jezus is ‘ten bate van’ onze zonde gestorven, bijvoorbeeld op deze manieren:

1. Hij heeft de schone schijn doorgeprikt van zondige structuren, door te laten zien hoe zij zich in een confrontatie met Gods zoon misdragen, zodat we daar niet intrappen.
2. Hij heeft als eerste homo sapiens zelf niet gezondigd en was als eerste (en voorlopig enige) een plek zonder zonde, het koninkrijk van God, de hemel op aarde.
3. Hij heeft Gods liefdevolle hart getoond en ons Gods vergeving aangeboden, zodat wij ‘verleid’ worden en ons aan God overgeven.

Vergeeft God iedereen dan, als hij wezenlijk vergevingsgezind is? Is dat dan geen ‘universalisme’, de meestal afgewezen leer dat iedereen gered wordt en er geen hel bestaat?

Er is geen specifieke link tussen de Christus Victor-benadering en universalisme. Er zijn varianten waarin deze twee wel en varianten waarin deze twee niet bij elkaar horen. Wel is het zo dat God liefde ís, wat impliceert dat hij iedereen zijn vergeving, contact en gastvrijheid aanbiedt, in alle eeuwigheid. Daar heeft hij geen offer voor nodig. Hij ís liefde.

Deze liefde wordt echter ook liefdevol aangeboden, geweldloos dus: mensen hebben een eigen vrijheid om deze genade te accepteren, dan wel te weigeren. Dat maakt het mogelijk en zelfs waarschijnlijk dat er mensen (op z’n minst een periode) niet van Gods gastvrijheid zullen genieten. Wel vergeven, niet verzoend. God heet hen welkom, maar ze accepteren (al of niet voorlopig) deze uitnodiging niet.

De Oosters-orthodoxe visie op het eeuwige leven past hier goed bij. Daarin wordt de Westers-orthodoxe visie over hemel, hel en vagevuur gecombineerd. Iedereen zal de intense aanwezigheid van God ervaren. Maar in de mate dat je kwaadaardig dan wel liefdevol bent, is dat een kwelling dan wel zegen. In de Westers-orthodoxe visie is Gods oordeel zijn afwezigheid, in de Oosters-orthodoxe juist zijn aanwezigheid. Onze kwade kanten worden gekweld door zoiets als ‘lichtallergie’: die kunnen niet tegen zoveel goedheid.

Het ligt er vervolgens aan in hoeverre er nog gedragsverandering ná dit leven mogelijk is (het past bij Gods geweldloosheid om dat toe te staan, net als momenteel nog) en dat de kwaadwillenden nog naar God kunnen toe groeien, of dat gedragsverandering ‘sluit’ na je overlijden en je keuze als het ware vanaf dan eeuwig ‘bevroren’ blijft.

Wat levert Christus’ overwinning op? Wat is de relevantie ervan voor ons leven?

Christus heeft dus de beslissende slag tegen het kwaad geleverd en gewonnen. Hoewel dat kwaad nog voortduurt, is het daarmee in principe en de jure overwonnen en is Gods rijk hier op aarde gesticht. Dat verandert ons leven op diverse manieren fundamenteel:

1. Omdat Christus hier op aarde God ultiem liet gebeuren, ervaren we bij hem het meest vergaand God. En we zien hoe liefdevol, gul, gastvrij en hartelijk hij is. Het diepste wat er over dit leven valt te zeggen, blijkt nu dat het omgeven en doortrokken is door gulle liefde. Zo verandert fundamenteel ons geloof in het wezen van de werkelijkheid.
2. Omdat Christus hier op aarde God ultiem liet gebeuren, kan dit voortaan: dat hij hier volkomen regeert en zijn rijk laat doordringen. Deze werkelijkheid is blijkbaar ‘poreus’, ontvankelijk voor de volkomen liefde van God. De nieuwe aarde kan hier echt komen, de mens kan zich verbinden met God. Zo verandert fundamenteel onze hoop voor de toekomst van onze werkelijkheid.
3. Omdat Christus hier op aarde God ultiem liet gebeuren, is een nieuwe vorm van leven ontsloten. Die verbinding met God is niet alleen iets van de toekomst, zijn heilige Geest is nu al beschikbaar. Nooit eerder ervoeren we hoe waardevol en geliefd dit leven is. Zo verandert fundamenteel onze liefde voor het heden van deze werkelijkheid.

Een vergelijking kan helpen. Denk aan een petrischaaltje met de allerergste bacteriën: Jezus is dan als een penicillineschimmel die deze bacillen overwint. Die gebeurtenis kun je zien als een nieuwe ‘samenvatting’ van onze geschiedenis: het is een beslissende doorbraak, die nieuwe mogelijkheden ontketent. Sindsdien kunnen we allemaal genezen. De relevantie van deze overwinning is dan dus:

1. Een groter geloof in het wezen van de werkelijkheid: zoals je bij dat petrischaaltje weet dat zelfs de ergste bacteriën zijn te overwinnen, zo kun je sinds Jezus erop vertrouwen dat God, die liefde is, sterker is.
2. Een grotere hoop in de toekomst van de werkelijkheid: zoals je bij dat petrischaaltje weet dat iedereen vanaf nu kan genezen, zo kun je na Jezus hopen op de redding van de mensheid.
3. Een grotere liefde voor het heden van deze werkelijkheid: zoals je bij dat petrischaaltje je ook zelf gaat inzetten om mensen te genezen, zo kun je met Jezus meebewegen en meebouwen aan zijn rijk.

Wat zijn de voordelen van de Christus Victor-benadering?

Kortom, de Christus Victor-benadering…

1. doet recht aan opvallend veel elementen in de Bijbel, met name de vele strijd- en koningsmetaforen (zoals het Koninkrijk van God en Jezus als Heer).
2. verwerkt eveneens de diverse andere metaforen in de Bijbel voor Jezus’ betekenis, zoals de cultische, juridische en economische.
3. geeft een heldere samenhang aan heel de Bijbel, van Genesis, tot de Wet, de Profeten, en vervolgens Jezus’ leven en de brieven.
4. was in het eerste millennium van de kerk, de periode die het dichtst bij Jezus ligt, de ‘default modus’ om zijn betekenis te begrijpen en beleeft de laatste decennia een grote comeback.
5. is in de traditie grondig doordacht en past volledig binnen de orthodoxie.
6. is een helder model dat uiteindelijk uit ‘slechts’ drie samenhangende gedachtes bestaat (God is overvloedige liefde, in Christus is deze liefde ‘aards’ geworden, en in zijn Geest kunnen wij dat nu verder leven).
7. sluit beter dan de andere ‘verzoeningsmodellen’ aan bij de intuïties van hedendaagse mensen.
8. erkent de diepe menselijke ervaring van tekort, schuld, wanhoop en strijd, en biedt daar een omvattend en overtuigend antwoord op.
9. voorkomt enkele grote bezwaren tegen andere modellen en hoeft er bijvoorbeeld niet vanuit te gaan dat God op de een of andere manier vergevingsgezinder moet worden door de dood van zijn zoon.

Kun je Christus Victor combineren met ‘verzoening door voldoening’?

Ja, in de meeste opzichten wel. Hier ga ik daar verder op in.