Video bij Gids voor de laatste dagen.

Bijna iedereen is wel benieuwd hoe het later wordt, hier op aarde, met jouw eigen leven, met je geliefden. Het doet er nogal toe voor hoe je nu je keuzes maakt. Ik bedoel, als de wereld morgen vergaat, dan leef je vandaag toch iets anders, dan als je zeker weet van niet. Dat geldt ook over kleinere dingen: hoe het met je baan gaat, met een vriendschap of liefdesrelatie, je woning, het bepaalt allemaal hoe je vandaag, nu, keuzes maakt. 

Als christenen iets over de grote lijnen van de geschiedenis willen ontdekken, pakken we vaak bijbelteksten. En dan gaan we soms enorm puzzelen en vervolgens komen we met een heel schema waarin we al die bijbelteksten hebben verwerkt en waarin soms zelfs tot op de dag nauwkeurig voorspellen wat er gaat gebeuren. 

Ik stel voor dat we deze keer niet gaan puzzelen met bijbelteksten, maar dat we naar Jezus kijken. Er staat niet dat de Bijbel ‘het fundament’ van ons leven is, maar Jezus. Niet de Bijbel draagt ons, Jezus draagt ons. En het belangrijkste wat je dan ontdekt, is dat hij een blik in de toekomst biedt. Als een film nog niet uit is, dan kun je eerder al wel de trailer zien: dat is Jezus voor ons. De toekomst is nog niet ‘uit’, maar Jezus is de trailer.

Dat baseer ik hierop: hij noemt zichzelf ‘de mensenzoon’. Vreemde move, om over jezelf in de derde persoon te spreken. Je zegt er zoiets mee dat je voor ‘de mensen’ in het algemeen staat, dat je ze representeert, je bent ‘de mens’, de hele menselijke geschiedenis wordt in jou samengevat. In het Hebreeuws staat er ‘ben adám’ en Jezus wordt inderdaad ook ‘de laatste Adam’ genoemd. Adam betekent mens, hij was de eerste mens, en Jezus de laatste, in de zin dat hij het verhaal rond maakt: wat er bij de eerste Adam misging, herstelt hij. 

*

In de verzoeking van de woestijn wordt dat heel duidelijk. Dat is als het ware de trailer van de trailer, de samenvatting van de samenvatting. Je ziet er in het klein al wat later in Jezus’ hele leven gebeurt en dat hele leven is weer in het klein wat er met alle mensen gebeurt. De eerste Adam is met zijn vrouw Eva nog een tijdje in een prachtige, ommuurde tuin, maar die raakt ontgoocheld en de tuin is nu een woestijn geworden. Jezus is daar nu ook, ‘met de wilde dieren’, zo staat er, en maakt vergelijkbare verleidingen mee als de eerste mensen met die ene verboden boom – en hij trapt er niet in. 

Er is een soort stem die zegt dat hij wel van de stenen brood kan maken. Oftewel, geniet nou gewoon, doe niet zo moeilijk. Ook Adam en Eva zagen dat die verboden vruchten er ‘heerlijk’ uitzagen, zoals er staat, ‘een lust voor het oog’. Zij vallen ervoor, maar Jezus weet dat genieten ertoe doet en toch niet het belangrijkste is. 

De stem zegt ook dat Jezus wel een soort ‘proefvlucht’ kan maken en kan testen of God hem wel echt beschermt. Adam en Eva werden eveneens onder druk gezet om God te gaan wantrouwen. Jezus zwicht echter niet, omdat hij weet dat je je nooit helemaal kan indekken en dat je soms de sprong gewoon moet wagen. 

De stem stelt ten slotte voor dat Jezus wel de hele wereld kan bezitten, als hij maar eventjes voor hem knielt. Adam en Eva krijgen een vergelijkbare belofte van grote macht, ze zouden ‘goddelijk’ kunnen worden als ze van de verboden vrucht eten. Jezus hapt echter niet toe, omdat hij ziet dat je je ziel kan verliezen als je alleen maar naar meer invloed streeft. 

Jezus staat dus voor een nieuwe boom van kennis van goed en kwaad, de verboden vrucht lonkt opnieuw, hij maakt een vergelijkbare test door als de eerste mensen, en in feite alle mensen sindsdien – en hij slaagt. Voor het eerst in de geschiedenis is er een mens die helemaal verbonden blijft met God, die werkelijk de titel ‘zoon van God’ kan dragen. Nergens is God zo dichtbij als bij hem. 

* 

Dat betekent dat we zijn gered: Jezus heeft hemel en aarde aan elkaar verbonden, God kon bij hem tot het uiterste naderen, God en mens ‘versmolten’ in hem, en dat is de fundamentele doorbraak in de geschiedenis. Dat was namelijk nog nooit gebeurd, maar nu is bij hem ‘Gods koninkrijk’ gesticht, zoals dat vaak heet, in zijn leven begint God te regeren, en sindsdien rolt het zich uit in de geschiedenis. 

Daarom is Jezus’ leven toekomstmuziek, daarom is hij de trailer: Gods koninkrijk is nu al in hem en zal uiteindelijk de hele aarde vervullen, God is nu al volledig met hem verbonden en zal later ‘alles in allen’ zijn.

Jezus heet niet voor niets ‘eersteling’. De Joden hadden twee feesten waarbij ze de ‘eerstelingen’ feestelijk Jeruzalem binnendroegen. Met Pasen hielden ze een processie waarbij ze de eerste, pas geoogste gerst toonden, en met Pinksteren de eerste tarwe. Iedereen kon dan zien hoe de rest zou worden: wordt het een goed jaar of niet? Een beetje zoals bij de Hollandse Nieuwe: aan de smaak van de eerste haring die is gevangen kun je merken hoe de rest wordt. Jezus is in zekere zin die Hollandse Nieuwe, de eerste haring die is gevangen uit de dood en laat zien hoe de rest van de vangst wordt, de andere mensen uit de dood.

Toen Jezus opstond uit de dood, was zijn missie voltooid: hij heeft dan een zogeheten ‘verheerlijkt’, hemels lichaam. Daarvoor, tot aan zijn kruisiging, was hij daarnaartoe onderweg. Dat is nu onze situatie, ook bij ons nadert Gods koninkrijk. Na zijn opstanding zie je hoe het wordt later bij ons wordt, als de wederkomst is geweest, bij de nieuwe hemel en de nieuwe aarde, als God zich definitief hier gevestigd heeft, zoals hij zich al definitief vestigde in Jezus. 

*

Eerst maar die periode tot aan zijn kruisiging. Daar ontdek je zeven inzichten in de nabije toekomst. 

1. Het eerste wat mij opvalt is dat God zich op menselijke wijze toont. God komt niet als boek, niet als algoritme, niet als dier. Niet dat God daarin niet kan zijn, maar het is opvallend dat hij als mens komt. Dat suggereert in elk geval dat als ik tegenwoordig God wil zoeken, ik moet beginnen bij mijn medemensen.

2. En heel eenvoudig zal dat niet gaan. Jezus heeft maar drie jaar publiekelijk opgetreden en komt nauwelijks buiten de Bijbel voor. Hij was zeer geliefd, maar in kleine kring en in Jeruzalem nauwelijks, toch het culturele centrum van het land in die tijd. Hoe God nu met ons omgaat, hoe zijn koninkrijk nu nadert, is net zo onopvallend, zou ik zeggen. Dat is blijkbaar Gods stijl. 

3. Meer nog, het is kwetsbaar. Jezus zegt zelf al dat ‘wat je doet voor de minstens van mijn broeders, dat doe je voor mij’. Op de een of andere manier kun je hem dus juist ontmoeten in de marge. Zoals hij zelf het grootste gedeelte van zijn leven uitgestoten was. Een leven in de spaties. Hij spreekt over mensen die honger hadden en niet te eten kregen, zoals hij zelf in de woestijn door niemand werd gevoed. Hij had dorst en kreeg azijn te drinken. Hij was zelf al een vreemdeling die op veel plekken niet welkom was. Aan het kruis was hij naakt en werd niet gekleed. Toen hij ziek was en in de gevangenis zat, op zijn laatste dag, werd hij niet bezocht. Hij weet hoe dat is, en ook nu nog, is juist daar Gods koninkrijk. 

4. En deze kwetsbare kracht in de geschiedenis, deze voorzichtige, subtiele liefde die zoveel doet oplichten en verwarmt – die roept ook tegenstand op, wordt tegengewerkt, zelfs vervolgd. Dat is het vierde wat je over de toekomst kunt leren bij Jezus’ leven tot aan zijn kruisiging. Hij zelf zei al dat hij was gekomen om een ‘vuur’ te ontsteken in de geschiedenis en inderdaad zie je in de paar jaar dat hij publiekelijk optreedt, dat hij steeds meer in de hoek wordt gedrukt en zelfs voor zijn leven moet vrezen, en je ziet alle eeuwen door dat de liefde het moet ontgelden. 

5. En daarom kun je dit leven typeren als een test – nummer vijf wat je ziet bij Jezus. De verzoeking in de woestijn stond model voor zijn hele leven en dat weer voor de geschiedenis van alle mensen. Iedereen ervaart de verleidingen om comfort en genot te groot te maken, om hyper te streven naar garanties en veiligheid, opzichtig te vertrouwen op je eigen invloed en macht. Maar waar mensen dat laten bijsturen door de liefde, door de God die liefde is, daar is Gods koninkrijk.

6. Dat betekent dat het leven een gevecht is die zelfs alleen maar zal toenemen. Dat is het zesde wat je kunt ontdekken bij Jezus en dat is het meest op de toekomst gericht. De spanning loopt op rondom Jezus, de weerstand groeit en is ten slotte niet meer te houden. Als dat de trailer is… Poe. Dat is waar het hele bijbelboek Openbaring op neerkomt, dat de geschiedenis niet steeds kalmer wordt, maar juist escaleert en de conflicten steeds dieper gaan en vasthoudender worden.

*

7. Het is hier op aarde een doodlopende weg. Dat is de zevende, laatste en belangrijkste ontdekking. We kunnen niet lang op deze manier doorgaan. Jezus is de samenvatting van de geschiedenis, hij is ‘de mensenzoon’, hij is alles wat er goed is aan ons, maar je ziet juist dat vastlopen. Zo zal alles wat er goed is aan ons, vastlopen. We zitten op een doodlopende weg. We redden het niet.

In een eerdere video heb ik dat uitgelegd aan de hand van technologische ontwikkelingen: die betekenen, even heel kort gezegd, dat de risico’s almaar toenemen en navenant de reactie daarop, de controle. Beide kun je wel wat bijsturen en afremmen, maar niet stoppen. En dus blijven de risico’s groeien en de controle gelijkop. Dat is niet houdbaar, dat gaat een keertje mis. Is het niet omdat de risico’s uit de hand lopen en we grote rampen meemaken, dan wel omdat de controlezucht escaleert en we in een soort dictatuur belanden. 

Zeker, daar zijn we nog lang niet, maar tegelijk zie je al wel kleine elementen hiervan. Al sinds de jaren ’50 zijn er zoveel atoombommen dat we de hele aarde kunnen vernietigen – dat is een ongekend risico en die wordt nog steeds groter, omdat steeds kleinere en steeds onbetrouwbaardere staten ze krijgen – denk aan Noord-Korea. En tegelijk zie je dat de grote inlichtingendiensten de controles opvoeren. In Amerika kunnen ze alles van je internetgedrag weten, maar daar is het nog ingebed en afgedempt in een redelijk functionerende rechtstaat. In China gaat het rap richting een dictatuur. 

Het zijn doodlopende wegen en Jezus is die doodlopende weg al gegaan, zijn via dolorosa. Hij heeft aan den lijve ondervonden wat het is om mens te zijn en om stuk te lopen op de grote systemen. Daarin heeft hij ons lot gedragen, het ‘oordeel’ zoals dat ook wel in de Bijbel heet. 

* 

Maar hij stond op uit de dood. En daarmee brak een volstrekt nieuwe fase aan in zijn leven. Hij kreeg een ‘verheerlijkt’ lichaam, zoals er staat, dat niet meer onderhevig is aan verval. God en mens hadden in hem intens samengewerkt, maar nu waren ze ook samengesmolten. Zijn aardse lichaam was fundamenteel getransformeerd. 

Dat is onze uiteindelijke toekomst – en weer kun je daar zeven inzichten opdoen. 

1. Door de crisis heen wordt deze aarde getransformeerd: ‘de nieuwe hemel en aarde’ heet dat. En ‘hemel’ staan dan dus voor gewoon de lucht hierboven, want Gods woonplaats behoeft geen renovatie. Jezus’ opgestane lichaam is de maquette van dat nieuwe Jeruzalem. Hij is die nieuwe stad, onze toekomst, in miniformaat. Bij zijn verschijningen na zijn dood zie je gebeuren wat na zijn wederkomst hier op de hele aarde zal gebeuren. Hij is een eenpersoonsparadijs wat later een planeetvullend paradijs wordt.

De kern daarvan is dus dat God en mens als het ware versmolten zijn. We worden doortrokken van goddelijkheid, zoals dat nu al is bij Jezus, zijn ‘heerlijkheid’, zijn ‘glans’, zoals dat in de Bijbel heet, springt op ons over en wij worden ‘verheerlijkt’. In de profetie over die nieuwe hemel en aarde staat dan ook dat daar ‘geen lampen nodig zijn’, want de nacht is verdwenen omdat God overal straalt en alles zijn warme gloed in zijn opneemt en van doordrenkt raakt. 

Er staat dan ook in de Bijbel dat we ‘deel krijgen aan de goddelijke natuur’ en daarom zal, en, ons leven onkwetsbaar worden, onbreekbaar, eeuwig. ‘Er zal geen dood meer zijn, geen rouw, geen jammerklacht, geen pijn.’ Precies wat Jezus meemaakte na zijn opstanding.

*

2. Dat is de kern. En daarbij valt dus op, het tweede punt, dat we hierin passief zijn. Jezus wórdt opgewekt uit de dood – hij doet dat niet zelf, God doet dat. Het Nieuwe Jeruzalem bouwen we niet zelf, maar het zakt van boven naar onze aarde toe. 

3. Het is hier dus. God is deze planeet begonnen en noemde zijn schepping ‘goed’. We worden niet opgenomen in een soort spirituele, lichaamloze dimensie. Het is de nieuwe ‘aarde’ die komt en in het visioen op de laatste bladzijdes van de Bijbel daalt er een stad van boven naar beneden en vestigt zich hier. Zoals Jezus ook gewoon een lichaam had na zijn opstanding waarmee hij nog kon eten en drinken, dat je kon aanraken, waarmee je kon spreken. Dat ‘nieuw’ uit ‘nieuwe hemel en aarde’ betekent in het Grieks niet spiksplinternieuw, maar vernieuwd, gerenoveerd. En als er elders staat dat ‘de elementen vergaan’, staat er meteen na dat ‘alles wat daarop is aan het licht komt’. Hier op aarde is onze woonplaats. Hier zullen we eeuwig blijven. 

4. En zelfs wat we hier hebben gedaan zal deels overblijven. Jezus draagt na zijn opstanding gewoon nog kleren, stookt een vuurtje, gebruikt een huis, en boot, enzovoorts – hij gebruikt de beschikbare technologieën. En zo, neem ik aan, zal het later zijn. De Bijbel begint niet voor niets met een romantische tuin en eindigt met een stad – een technologisch meesterwerk. Jezus was geen tuinman, maar timmerman. ‘Van ieders werk zal duidelijk worden wat het waard is’, zo staat er. ‘Op de dag van het oordeel zal dat blijken. Wanneer iemands bouwwerk blijft staan, zal hij worden beloond.’

5. Jezus wordt dan ook na zijn opstanding nog herkend, moeizaam, maar toch, en hij herinnert zich nog zijn leven voor zijn dood. Sterker, hij heeft zelfs nog de littekens van zijn kruisiging in zijn lichaam. Alles wijst er daarom ook op dat – mijn vijfde punt – onze oude identiteit niet weggevaagd wordt, maar gelouterd. Als wij totaal zouden verdwijnen, wie zou er dan zijn gered – wij niet, want wij zijn verdwenen. 

6. En daarom lijkt het er ook op in de Bijbel – nummer zes – dat het een proces wordt, een proces met God en andere mensen: een proces van verzoening. Kijk naar hoe Jezus na zijn opstanding omgaat met Petrus en Tomas: de een heeft hem verloochend, de ander vertrouwt het niet. Het is dan niet in een ogenblik geregeld, niet met Jezus, niet met de discipelen onderling. Jezus gaat het gesprek aan, ze krijgen het benauwd, zo zie je gebeuren, zeker Petrus voelt zich hoogst ongemakkelijk – dat is het oordeel dat we zullen ondergaan. ‘Wanneer iemand werk verbrandt,’ zo staat er, ‘zal hij daarvoor de prijs betalen; hijzelf zal echter worden gered, maar door het vuur heen.’

7. Maar dan volgt er ook verzoening – nummer zeven – met Jezus en vervolgens ook met de mensen onderling. Na Jezus’ wederkomst zullen we alle mensen ontmoeten die we eerder hebben gekend en alles ‘zal aan het licht komen’, zoals er staat, en alles moet worden verzoend. 

*

De belangrijkste gedachte is dus dat Jezus een samenvatting van onze geschiedenis is. Hij is ‘dé mensenzoon’. De laatste Adam. De trailer. In hem, met hem gebeurde in de kern wat ons allemaal gebeurt en zal gebeuren. 

Dat blijft een wonderlijke gedachte, hoe in een enkel mens zoveel kan samenballen. Toch kennen we wel allerlei voorbeelden waarin een enkel persoon een blik in de toekomst biedt. Zie David en Goliath. Twee legers staan tegenover elkaar, ze schuiven allebei een vertegenwoordiger naar voren, die moeten het gevecht leveren en daarbij zullen beide partijen zich neerleggen. Wat er tussen David en Goliath gebeurde, voorspelde het lot van al die soldaten in die legers. Hun klein gevecht was een blik in hun toekomst.

Of ik denk aan de beroemdste schaakwedstrijd ooit, 1972 op IJsland, tussen de Amerikaan Bobby Fischer en de Rus Boris Spassky. Een gevecht van twee individuen, maar de Koude Oorlog woedde en beide grootmachten zagen het als een strijd tussen Amerika en Rusland, tussen de waarden van het kapitalisme versus het communisme. Wie won zou bewijzen dat zijn systeem de slimste mensen kon voortbrengen en dus het beste was. Fischer won. En veel mensen wisten toen: zo zal het gaan in het groot, let maar op… 

Zo was het bij Jezus. God had hem aangewezen als de vertegenwoordiger van de mensen, ‘de mensenzoon’. Het was een individueel gevecht, één persoon worstelde, maar alles kwam daar bij elkaar. De Joodse religie was de hoogstontwikkelde religie op dat moment, nooit hadden we God zozeer leren kennen als daar, en de hoogste vertegenwoordigers daarvan, de best opgeleiden, leverden uiteindelijk Jezus over. Aan de Romeinen, die bij een wereldrijk hoorden dat politiek gezien het hoogste was dat wij mensen ooit waren geklommen. En juist dat spande samen om hem ten val te brengen. Het lukte niet. Jezus bleef verbonden aan God, hij won.

Dat is de trailer van ons leven. Je hebt in jouw leven vergelijkbare gevechten te leveren. En bij Jezus zie je wat er kan gebeuren als je je aan hem verbindt. Je kunt winnen, hier en daar, echt niet altijd, maar wat er niet lukt – dat zal hij op een dag voltooien.