Een geslaagde poging om vanuit de crisis iets over God te zeggen

Door Wolter Huttinga, Trouw 27 mei 2020

De auteur
Reinier Sonneveld schreef een imposante rij populair-theologische boeken en boekjes. Ook beweegt hij zich veel in het creatieve segment: graphic novels, liedteksten, musicals. Verder is hij een veelgevraagd spreker en begeleidt hij retraites als coach. Als er weer eens een of ander hip christelijk initiatief of platform opgestart wordt, kun je er op rekenen dat Sonneveld mede-oprichter is.

Thematiek
Dit is weer echt zo’n Reinier Sonneveldproject. Pakweg halverwege de lockdown kreeg hij het op z’n heupen om dit boek te schrijven en nu ligt het er alweer. ‘Waar is God in de crisis?’ is de vraag, met als nadrukkelijke ondertitel: ‘En waar ben ik?’ De insteek die hij kiest zijn de zogenoemde kruiswoorden van Jezus, het handjevol zinnen dat Jezus volgens de evangeliën uitsprak, -schreeuwde, of -kreunde aan het kruis. Het zijn zinnen die in de traditie rijk zijn gevuld met betekenis, die als het ware meeresoneren met het lijden van de mens en de schepping.

Sonneveld benut deze traditie om Jezus’ woorden betekenis te geven in onze situatie. Het begint met de meest indringende kreet: “Mijn God, mijn God, waarom hebt u mij verlaten?” – Jezus’ kruisiging was de dag waarop God atheïst werd, zoals Sonneveld het de schrijver Chesterton nazegt. Hij opent niet voor niets juist met deze kreet.

De auteur hoedt zich voor snelle antwoorden op de vraag waar God is in wat voor crisissituatie dan ook. Een eerlijk niet-weten zonder quick fix is een betere houding. Misschien zwijgen, misschien een klacht bij God neerleggen en eerlijk toegeven dat wij dit leven niet onder controle hebben, lijkt gezonder dan nu met snelle oplossingen en antwoorden te komen. Vervolgens gaan we aan de hand van de overige kruiswoorden ‘met Jezus de crisis in’ om te zoeken naar wegen om er ook weer uit op te staan.

Opvallend
Sonneveld betoont zich in dit boek een theoloog die in alles ‘incarnationeel’ wil zijn: de menswording van Jezus als vleesgeworden verschijning van God op aarde is volstrekt bepalend. Willen we iets zeggen over Gods ‘bedoeling’ met de crisis? Nooit zonder intens naar Jezus te kijken en de logica van kruis en opstanding erbij te betrekken.

Het is belangrijk voor Sonneveld dat God ons niet even een crisis op ons hoofd gooit als een allesbepalende buitenstaander. God is vóór ons de crisis ingegaan als Jezus van Nazaret. God heeft skin in the game, zoals hij het noemt, is dus met huid en haar betrokken bij ons bestaan. “Als de architect van een brug er zelf onder durft te wonen, dan durf ik er wel overheen te gaan.”

Mooie zinnen
“Jezus vraagt niet om de mensheid lief te hebben, alleen je naaste. En bovendien nog als jezelf, dus niet onbeperkt. Als je het lastig hebt met jezelf, vraagt Jezus ook minder van je om te geven. Voor iedereen is het daarom nodig je bewust af te sluiten van een groot deel van de ellende. Wij kunnen niet de hele wereld liefhebben. God heeft de hele wereld lief. Laten wij beginnen bij onze naasten.”

Redenen om dit boek wel te lezen
Het verdient hoe dan ook lof dat een theoloog de moeite neemt en er ook nog in slaagt om vanuit het hart van een actuele crisis te schrijven over God. Sonneveld schrijft kraakhelder, populair zonder plat te worden en vaak met echt aardige oneliners.

Verder lijkt de manier waarop hij deze exercitie onderneemt, namelijk aan de hand van Jezus, de lijdende, stervende en opgestane, zo ongeveer de enige manier waarop je dit heikele onderwerp op christelijke wijze zou kunnen bespreken.