Een belangrijke truc die manipulators toepassen om jou in toom te houden, is je schaamte en schuld aanpraten. Als er een probleem is, ligt dat altijd aan jou. Jij begrijpt ‘het’ nog niet, jij doet niet genoeg je best, jij weet nog niet genoeg, jij bent een slecht mens. Schaamte is dan gericht op hoe anderen naar je kijken, je voelt de afkeuring van anderen, schuld is van binnen, dan keur je jezelf ook af. Maar vaak gaan ze samenop. Het begint met schaamte, anderen die je veroordelen, zeggen dat je faalt, en dat verinnerlijk je vervolgens en je gaat geloven dat dit inderdaad klopt en je voelt schuld.

Schaamte en schuld is een nee tegen jou: nee, je mag er niet zijn, nee, je doet het niet goed, nee, je bent niet oké.

De reden dat manipulators je dit aanpraten, is dat zij je een oplossing proberen te verkopen. En dan moet jij wel een probleem hebben. Jij moet ergens fundamenteel in tekort schieten, anders kunnen zij niet zo diep je leven binnendringen en over je grenzen heen gaan. Schaamte en schuld zijn dan dé trucs om jou op achterstand te zetten en een blijvende behoefte op te roepen naar het aanbod van deze manipulators.

Mijn boek Reli detox gaat over hoe je manipulatie kunt herkennen en ervan genezen, en loskomen van schaamte en schuld is een belangrijke stap daarin. Want hoe kom je af van dat nare gevoel dat jij eigenlijk niet oké bent, dat jij misschien wel door en door slecht bent?

En ik zeg het er weer bij, dit is natuurlijk een proces, waarbij een video als deze slechts een klein stapje kan zijn, hopelijk – het kan goed dat je hulp van een professional nodig hebt en ik wil je aanmoedigen die te zoeken.

Genezing betekent dat je een realistisch beeld of jezelf en anderen ontwikkelt. Een besef dat: ja, je bent niet perfect, maar je bent ook zeker niet kwaadaardig, en het meeste dat je doet is oké, het is goedbedoeld, je doet je best en je bent welwillend. Manipulatieve figuren willen daar niet aan, ze doen er alles voor dit uit je hoofd te praten, want anders hebben ze niets meer aan je te verkopen en staan ze met lege handen.

Je kunt dat zelf testen. Ik stel vaak aan mensen die worstelen met schaamte en schuld de vraag hoeveel kwaadaardige gedachtes ze die dag hebben gehad. Het antwoord is bijna altijd één of twee. Soms meer, maar dan heb je echt een rotdag en is therapie wel echt een logische stap. Maar per dag hebben we ongeveer honderdduizend gedachtes. Eén á twee kwaadaardige is dan een reëel iets, dat doet ertoe, en je zou willen dat het minder was. Maar om dan te beweren dat jij in wezen slecht bent of iets dergelijks, is dan nergens op gebaseerd. Een paar van jouw honderdduizend gedachtes zijn slecht. En van die slechte gedachtes voer je ook nog maar een minderheid uit. Dat is iets, dat is reëel, maar niet iets om jezelf volledig mee omlaag te praten.

Je kunt jezelf ook de vraag stellen hoe vaak jij bent beroofd op straat of in elkaar geslagen. Het antwoord dat ik dan krijg is ook meestal iets van een of twee. En ook dat is reëel. Maar je bent in je hele leven tienduizenden mensen gepasseerd, misschien wel meer. Die jou allemaal niet hebben beroofd en in elkaar geslagen. Dat soort cijfers zeggen iets over dat mensen inderdaad zich kwaadaardig kunnen gedragen, en een beroving of zinloos geweld ervaren is ingrijpend, maar als dit een verhoudingen zijn, dan is een pessimistisch mensbeeld niet fair.

Dit soort testvragen kunnen iets bij je losmaken en een proces in gang zetten om te groeien tot een realistischer beeld van jezelf en anderen. Maar afkomen van schaamte en schuld is niet alleen een kwestie van een paar slimme gedachtes. Het zijn, zoals alle emoties, sociale emoties, die je vooral in relatie met andere mensen ervaart. En genezing ervan ligt dus ook bij het veranderen van je contactmomenten. Simpel gezegd, hoe meer acceptatie je van anderen ervaart, op welke manier dan ook, op welke terrein dan ook – het kan ook bij je werk zijn, in een hobby, in een vriendschap – hoe meer je schaamte en schuld ontwent.

Dat betekent soms dat je bestaande relaties probeert te veranderen, maar als dat niet werkt dan zul je ze soms verbreken en nieuwe contacten opbouwen. Dat doe je natuurlijk verstandig en kalm, maar soms is dat nodig.

In veel gevallen kun je echter bij collega’s, vrienden, familie aangeven dat jij worstelt met schaamte en schuld en dat het fijn voor je is om complimenten te krijgen, uitingen van vriendschap en liefde, gezelschap, gezelligheid. Die heel eenvoudige, positieve gebaren, zoals ook bijvoorbeeld een omhelzing, zijn helend.

Zoek dus situaties op waarin jij vooral bevestigd wordt, waarin jij je ding kunt doen, waarin jij misschien wel kunt schitteren. Situaties die prettig voor je zijn, comfortabel, die ja tegen jou zeggen. Schaamte en schuld zegt nee tegen jou, jij bent zogehnaamd niet oké, en dan zijn dus alle relaties en situaties die ja zeggen genezend. Ja, jij bent oké, ja, jij mag er zijn, ja, jij bedoelt het goed, ja, jij doet je best, ja, jij bent welwillend.

Ik hoop dat je jezelf dat toestaat. Juist als maar lang nee tegen ons is gezegd, denken we dat we dit niet waard zijn, dat dit nee terecht is en dat ja onverdiend. Daarom heb je andere mensen hierbij nodig, die je hierin bevestigen en je helpen realistischer naar jezelf te kijken. Je zult merken dat als je dit proces begint, je meer van jezelf kunt laten zien, meer dingen durft, meer van anderen ook ziet, en zo meer gaat leven.