Hieronder staan ruim honderd kenmerken van giftige religieuze kringen. Vink aan als je onderdeel bent van een religieuze gemeenschap waar je een unheimisch gevoel bij hebt of zelfs een heel naar gevoel. Het is ook mogelijk dat het over het verleden gaat: zet dan voor jezelf de vragen in de verleden tijd. De termen God, leider en groep zijn bedoeld om veel situaties te dekken: vertaal ze waar nodig voor jouw eigen context.

Een sneltest

❏ Als ik tegenover anderen praat over problemen in deze groep, stel ik God in een slecht daglicht.

❏ De leider heeft mensen om zich heen die het vrijwel altijd met hem of haar eens zijn.

❏ Mensen zijn door en door slecht, wij zijn van onszelf niets waard.

❏ Ik ben bang voor God.

❏ Mij wordt verweten dat ik te zelfstandig, eigengereid en doortastend bent.

❏ Ik moet het contact verbreken of sterk verminderen als iemand de groep verlaat.

❏ De leider gaat in de aanval als hij of zij kritiek krijgt.

❏ De leider maakt scherpe tegenstellingen in zijn toespraken: er is een grote dreiging voor buitenstaanders en een grote belofte voor wie er wel bij hoort.

❏ Als ik deze groep verlaat, heb ik veel minder kans dat de grote beloftes ook voor mij zijn.

❏ Het is praktisch verboden te daten of te trouwen met iemand buiten deze groep of dit soort groepen.

Als je één of meer vinkjes zet, is het zinvol om de uitvoerige test hieronder te doen.

Een uitvoerige test

❏ Als ik beter zou geloven, zou het beter met mijn leven gaan.

❏ Ik doe aan vrijwel alle activiteiten van deze groep mee en weiger zelden een bijdrage te leveren.

❏ Als je de groep verlaat, ben je erger dan wie al buiten de groep was en nooit lid is geweest.

❏ Zelfs maar denken dat deze groep verkeerd zit, voelt als verraad jegens hen of God.

❏ Het is een groot voorrecht dat ik bij deze groep hoor.

❏ Ik faal ernstig ten opzichte van God.

❏ Deze groep is mijn ware familie, meer dan mijn biologische familie.

❏ God is boos op mij.

❏ Ik weet het snel of iemand een echte gelovige is of niet.

❏ Ondanks mijn slechte eigenschappen, mag ik toch met deze groep meedoen.

❏ De leden verwachten dat ik heel eerlijk ben en geen geheimen voor ze heb.

❏ Als ik ergens niet aan mee wil doen, voelde ik druk en afkeuring.

❏ Mensen buiten deze groep of dit soort groepen kunnen niet echt gelukkig zijn.

❏ Ik zeg zelden nee tegen geestelijke leiders.

❏ Iemand uit onze groep heeft mij aangeraakt in intieme gebieden, zoals billen, borsten, geslachtsdelen. Ik verwacht of heb ervaren dat de leider diegene in bescherming neemt.

❏ Ik heb wel eens gedacht dat de leider alles in naam van God moreel afkeurt noemt, wat hij toevallig zelf gek of lastig vindt.

❏ Ik voel me schuldig als ik een bijeenkomst mis.

❏ Mensen in mijn omgeving klagen wel eens dat ik te veel tijd besteed aan mijn geloof en hen achterstel.

❏ Mensen buiten deze groep of dit soort groepen zijn onder de invloed van kwade machten of boze geesten.

❏ Als je op de juiste manier bidt of mediteert, werkt dat gegarandeerd.

❏ Er zijn geruchten dat de leider in het verleden grote conflicten heeft gehad.

❏ Ik voel druk om mijn fouten aan mijn leider te bekennen.

❏ De leider heeft alles voor de groep over en heeft geen sociaal leven buiten deze groep.

❏ Het is of-of, er is geen grijs gebied.

❏ Het is ondenkbaar om over misstanden in deze groep met anderen te spreken.

❏ Mensen betuigen publiekelijk spijt dat ze te weinig geloofd hebben en worden dan weer geaccepteerd.

❏ Ik ben voorzichtig met mijn woorden en kan niet alles zeggen.

❏ Ik wil vanuit mijzelf iets anders dan God wil, mijn verlangen zijn tegengesteld aan Gods verlangens.

❏ De leider geeft voorbeelden over mensen die niet gehoorzaamden en het slecht verging (andersom, dat wie wel luisterde, het goed verging).

❏ Anderen in de groep kunnen mij ongevraagd vertellen wat mijn fouten zijn.

❏ Ik voel me vaak schuldig tijdens een preek of een bijeenkomst.

❏ In het begin was niet alles duidelijk, er kwamen steeds meer regels en eisen bij.

❏ Wie binnen deze groep kritiek heeft op de gang van zaken is een verrader.

❏ Ik denk wel eens dat God mij straft om iets dat ik als kind heb gedaan.

❏ Deze groept helpt me een partner te kiezen.

❏ God zal mensen, als ze maar goed luisteren, op elk gebied advies geven.

❏ Iemand in mijn omgeving heeft wel eens tegen me gezegd dat deze groep een sekte is.

❏ De leider begaat morele fouten waarover we niet spreken.

❏ Vrouwen is minder toegestaan dan mannen en worden eerder bekritiseerd als te zelfstandig, bijdehand, eigenwijs.

❏ Als iemand vertrekt, gebeurt dat zelden kalm en vriendelijk, maar is er meestal ruzie geweest.

❏ God ziet mij altijd en overal en er zijn ernstige consequenties als ik het niet goed doe.

❏ Wie de groep verlaat is een verrader.

❏ Kritiek op de geestelijke leider is kritiek op God.

❏ Ik besteed minstens een dagdeel per week aan deze groep.

❏ Ik werk liever niet samen met niet- of anders-gelovigen.

❏ Wij moeten gehoorzaam zijn en ons openstellen voor de leider.

❏ De leider kijkt neer op wie er anders over denkt.

❏ Pas toen ik langer betrokken was, ontdekte ik diverse eisen en ideeën, die me eerder niet waren verteld.

❏ Als er meer leden bij deze groep komen, toont dit aan dat we goed geloven en God met ons is.

❏ Ik voel me buitengesloten of minder gelovig als ik de precieze woorden of rituelen niet goed begrijp.

❏ God gehoorzamen betekent jezelf niet gehoorzamen; gelovig zijn betekent jezelf opgeven en onderwerpen.

❏ Soms wordt er publiekelijk afgevraagd wie in deze groep minder loyaal is of zelfs een verrader.

❏ Ik vraag me bijna dagelijks af of in Gods ogen heb gefaald.

❏ Als er kritiek is of als het tegenzit, bewijst dit dat wij martelaren zijn en dat we gelijk hebben.

❏ Binnen deze groep is een ‘inner circle’ van mensen die écht geloven.

❏ Je bent of voor of tegen God, elke handeling of idee is ofwel goed ofwel fout.

❏ Ik voel druk om aan medegelovigen regelmatig mijn fouten te bekennen.

❏ Ik vermijd contact met mensen die kritisch zijn op mijn geloof.

❏ Je geloof moet echt en zuiver zijn, als het slechts aangeleerd is heb je een groot probleem.

❏ Ons heilige boek bevat de antwoorden op alle levensvragen.

❏ Mensen buiten deze groep of dit soort groepen geloven niet.

❏ Ik denk wel eens dat de leider zich omgeeft met lievelingetjes en ja-knikkers.

❏ De leiders hebben speciale titels die buiten zelden of nooit worden gebruikt.

❏ De leider benadrukt dat we hard moeten meewerken om deze groep verder te brengen.

❏ Bijeenkomsten van andere groepen bezoeken is geen optie, dat is verraad.

❏ Er wordt druk uitgeoefend als ik bepaalde zaken liever privé houd.

❏ Critici vertrekken meestal en de leiders moedigen dat ook aan.

❏ Mensen zijn zeer afgedwaald van God en kunnen van zichzelf bijna niets.

❏ Het ergert me enorm als iemand kritiek heeft op mijn groep.

❏ Pas als ik echt betrokken ben en me helemaal geef, zal ik de diepste geheimen ontdekken.

❏ Deze groep weet veel meer over God dan de mensen buiten.

❏ Een geestelijk leider heeft mij aangeraakt in intieme gebieden, zoals billen, borsten, geslachtsdelen.

❏ Er wordt nadrukkelijk en regelmatig om geld gevraagd, ook met geestelijke argumenten.

❏ Als een leider me iets verzoekt, moet ik dat doen, anders is dat een zonde.

❏ Leiders suggereren dat ze geheimen van leden kunnen onthullen of doen dat ook, al of niet anoniem.

❏ Ik voel me vaak leeg, uitgeput of moedeloos na bijeenkomsten.

❏ Er moet vrede zijn in deze groep.

❏ De leider weet beter dan ikzelf wat mijn fouten zijn.

❏ Bij deze groep horen beschermt mij tegen nare dingen.

❏ Wie binnen deze groep kritiek heeft op de gang van zaken heeft een slecht geloof.

❏ Er zijn veel niet-geplande wisselingen in het team van leiders.

❏ Er wordt veel achter gesloten deuren besproken.

❏ Het is ondenkbaar commentaar te hebben op het handelen van God.

❏ Het is niet goed om in deze groep geheimen te hebben.

❏ Maar heel weinig mensen geloven goed en komen in de hemel.

❏ De leider benadrukt dat we hier helemaal vrij zijn en altijd kunnen vertrekken.

❏ God beloont goed gedrag concreet in dit leven en straf slecht gedrag ook aantoonbaar af.

❏ De leiders beweren vaak dat het ‘gewoon zo is’ en dat ‘het er gewoon zo staat’, maar echt controleren kan ik dat niet.

❏ De leider beroept zich op eigen visioenen, dromen of profetieën.

❏ Als er kritiek wordt geuit, zijn er sterke emoties of juist verkilling.

❏ Ik heb relatie(s) verbroken omdat mensen in onze groep er kritiek op hadden.

❏ Er zijn geruchten over misbruik, maar daar wordt geen actie op ondernomen.

❏ De leider stelt de leden eisen die hij zelf heimelijk niet eerbiedigt.

❏ Verreweg de meeste mensen geloven verkeerd en komen in de hel.

❏ Wie God heeft aangesteld en in dienst is van God, moet ik volledig vertrouwen.

❏ De leider heeft twee gezichten: publiekelijk heel vriendelijk, maar in kleinere kring soms intimiderend.

❏ Wij gebruiken hier regelmatig woorden en termen, die je buiten zelden of nooit hoort en bekende woorden buiten, hebben hier een andere betekenis.

❏ Als ik minder om mezelf geef en meer zou opofferen, zou God meer tevreden met mij zijn.

❏ Mensen worden soms ‘rebellen’ of dergelijke genoemd, als ze een bepaald advies niet overnemen.

❏ Als ik vertrek, verlaat God mij.

❏ Er zijn ideeën over hoe je je moet kleden waaraan de meesten zich houden.

❏ Familieleden en vrienden vertellen me dat ze zich zorgen maken over me en dat ze het lastig vinden met me te praten over deze groep.

❏ Er wordt wel druk uitgeoefend, maar het kan nog veel erger, we zijn echt geen sekte.

❏ Ik moet radicaal zijn en geen compromissen sluiten.

❏ Ik vind het lastig om beslissingen te nemen zonder mijn geestelijke leider te raadplegen.

❏ Wie kritisch is heeft slechte bedoelingen, het komt uit een verkeerd hart, diegene is hooghartig of zelf manipulatief.

❏ Ik moet positief over deze groep praten, want dat wil God.

❏ Als ik een probleem heb, geeft dat aan dat ik niet genoeg geloof.

❏ Als ik twijfel over het geloof, kies ik eigenlijk tegen God.

❏ Als ik niet genoeg tijd en geld geef aan deze groep, is mijn geloof te klein.

❏ Sinds ik bij deze groep ben, heb ik beduidend minder tijd voor familie en vrienden.

❏ Mijn leider kent God veel beter dan ik.

❏ Als er in deze groep problemen zijn, vertel ik dat liever niet aan mensen buiten.

❏ De leider dringt aan op vergaande eerlijkheid.

❏ Soms denk ik dat we eigenlijk een sekte zijn.

❏ Ik lees geen boeken en kijk geen filmpjes met andere meningen over het geloof.

❏ Er gebeuren nare dingen als je vertrekt.

❏ De leider spreekt regelmatig over regels en principes rondom seksualiteit.

❏ Sinds ik bij deze groep hoor, maak ik minder vaak spontane beslissingen en leg ik persoonlijke keuzes voor aan andere leden.

❏ De leider ziet zijn of haar waarheid als dé waarheid.

❏ Er wordt negatief gesproken over andere groepen.

❏ We controleren elkaar grondig op onjuist gedrag.

❏ Soms worden mensen publiekelijk bekritiseerd en onder druk gezet om andere keuzes te maken en andere meningen te hebben.

❏ Er zijn veel leden met een heftig verleden, waarmee ze echter radicaal gebroken hebben.

❏ De leider is noodzakelijk voor mij om te groeien in mijn geloof.

❏ Als ik het oneens ben met de leider, voel ik me slecht en ongemakkelijk.

❏ Bijna alles wat ik doe is ofwel goed ofwel kwaad, en ons heilige boek legt dat nauwkeurig uit.

❏ Het is erg belangrijk dat we het met elkaar eens zijn.

Als je een deel van de vinkjes niet kunt zetten en die stellingen niet kloppen bij jouw situatie, betekent dat niet dat het wel meevalt en er geen sprake van manipulatie is. Het is andersom: als je maar een klein deel van de vinkjes wel kunt zetten en die stellingen beaamt, kan er al sprake zijn van manipulatie. Als je meer dan een kwart aanvinkt, is dat vrijwel zeker. Ga dan in gesprek met mensen buiten je groep. Mensen binnen je groep kunnen zich verplicht voelen jullie groep te verdedigen, je onder druk te zetten of zelfs je twijfels door te briefen. Mensen buiten je groep, ook al heb je ze langere tijd niet gesproken, hebben vaak een helderder blik. De gesprekken met hen kunnen het begin zijn van grote nieuwe stappen.