7 misverstanden over universalisme

Ik merk dat keer op keer dezelfde misverstanden over alverzoening (universalisme) worden herhaald. Mensen die het bestrijden, lijken niet altijd precies te weten wát te bestrijden. En ik merk dat als ze dat wel weten, ze alverzoening opeens een stuk interessanter en sympathieker vinden…

‘Alverzoening ontkent de hel’

Vrijwel elke universalist stelt dat er na de dood wel degelijk een vorm van oordeel is. Er is een hel. Alleen is die niet eeuwig maar tijdelijk.

De discussie is dus niet óf er een hel is, maar hoe lang die duurt. Niet of er verschil is tussen mensen, maar of God mensen voorgoed van elkaar scheidt.

Universalisten stellen: de hel is een pijnlijk proces van loutering, die uiteindelijk leidt tot verzoening en herstel. Nogmaals, alverzoeners ontkennen dus niet dat er een hel is.

Het heeft dan ook geen zin om in een discussie met alverzoeners heel veel bijbelteksten te noemen waarin God oordeelt of mensen naar een hel stuurt. Dat geloven alverzoeners namelijk ook. Ze geloven alleen niet dat dit oordeel eeuwig is, maar dat er altijd groei mogelijk is en niemand definitief wordt afgeschreven.

‘Alverzoening is vrijzinnig’

Verreweg de meeste universalisten, tegenwoordig en vroeger, onderschrijven alle belangrijke ideeën van het christendom.

Alverzoening was waarschijnlijk de populairste visie in de vroege kerk. Veel grote christelijke denkers in die tijd leerden het en waren zeer gerespecteerd. Pas eeuwen later in de katholieke kerk werd het officieel afgekeurd. Maar in de oosters-orthodoxe kerk is het altijd blijven bestaan en tegenwoordig raken ook veel protestanten en evangelischen ervan overtuigd.

‘Alverzoening is een ketterij’

Het woord ‘ketterij’ kun je heel losjes gebruiken voor alles waar je het niet mee eens bent, maar het heeft een vrij strikte betekenis: namelijk alle leerstellingen die nadrukkelijk zijn afgekeurd door de grote kerkelijke vergaderingen (concilies) in de eerste eeuwen van het christendom.

En dan blijkt uit historisch onderzoek heel duidelijk dat alverzoening nooit is afgewezen. Dan kan ook niet, want alverzoeners waren prominente aanwezigen op die grote kerkelijke vergaderingen. Er zijn slechts twee zinnetjes in de eindeloze notulen overgeleverd die alverzoening lijken af te wijzen, maar de ene is een latere vervalsing, zo blijkt, en de andere gaat over een heel specifiek idee van navolgers van een grote theoloog.

Volgens de gebruikelijke criteria is alverzoening dus geen ketterij.

‘Alverzoening ontkent talloze bijbelteksten’

Nee, universalisten halen juist heel zorgvuldig hun visie uit de Bijbel op, deels omdat ze in de minderheid zijn en vaak op dit punt (onterecht) worden aangevallen.

Er zijn 23 teksten in de Bijbel die heel duidelijk leren dat alle mensen uiteindelijk worden gered. Bijvoorbeeld: Jezus “zal iedereen naar zich toehalen” (Johannes 12:32); “alle mensen worden vrijgesproken” (Romeinen 5:18); “alle mensen worden leven gemaakt… en God zal alles in allen zijn” (1 Korintiërs 15:22, 28); “God is de redder van alle mensen, in het bijzonder de gelovigen” (1 Timoteüs 4:10); en “alles en iedereen” looft uiteindelijk God (Openbaring 5:13).

Er zijn ook teksten die stellen dat God alle mensen oordeelt (Matteüs 25:45; 2 Tessalonicenzen 1:6-9; Openbaring 14:11; 20:10-15), maar dat blijkt telkens niet eeuwig te duren.

Voor wie in een eeuwige hel gelooft, zijn deze lijnen tegenstrijdig. Maar universalisten kunnen ze goed combineren: ja, er is oordeel, maar tijdelijk, en uiteindelijk worden alle mensen gered.

Materialisme = de hel stopt bij de dood, Universalisme = de hel stopt ergens na de dood, Infernalisme = de hel stopt nooit

‘Alverzoening liegt over Jezus’

‘Niemand preekte zo veel over de hel als Jezus’, ‘Jezus preekt meer over de hel dan over de hel’, en dat soort beweringen hoor je vaak.

De kwestie is natuurlijk dat alverzoeners de hel niet ontkennen, dus geen probleem hebben met passages waarin Jezus het over een hel heeft.

In hedendaagse bijbelvertalingen komt het woord ‘hel’ trouwens niet meer voor, omdat Jezus ‘Gehenna’ gebruikt. Dat was voor Joden in zijn tijd een vallei ten zuiden van Jeruzalem, maar ook een plek van oordeel na de komst van de Messias.

Joden geloven meestal dat onrechtvaardigen daar één jaar (!) blijven. Ook Jezus veronderstelt dat de straf in Gehenna eindig is: hij heeft het bijvoorbeeld over het afbetalen van de schuld en het uitzitten van de straf (Matteüs 5:26; 18:30,34).

Slechts één passage (Matteüs 25:46) wordt vaak met ‘eeuwige bestraffing’ vertaald. De meeste taalkundigen stellen echter dat dit niet correct is en dat er eigenlijk ‘bestraffing van de eeuw’ staat.

‘Alverzoening ontkent de zwaarte van de zonde’

Dat is feitelijk onjuist. Universalisten blijken enorm onder de indruk van de zwaarte van het kwaad, maar zijn alleen nog meer onder de indruk van de kracht van God.

‘Alverzoening demotiveert evangelisatie’

Want waarom zou je nog evangeliseren als er geen hel is…? Nou, nogmaals, volgens alverzoeners is er wel een hel, alleen tijdelijk.

Maar belangrijker is nog dat evangeliseren om mensen uit de hel te houden wel een extreem negatieve motivatie is. Je wilt toch liever vertellen over Jezus, omdat het goed nieuws is, omdat je iets hebt ontdekt over hoe gul God is, hoe liefdevol en wat dat in de praktijk kan betekenen?